Sport u dzieci z hemofilią: bieżące trendy
Aktywność fizyczna jest niezbędna każdemu, ale szczególnie konieczna u dzieci z hemofilią.
Sport zapewnia prawidłową ruchomość stawów, zmniejsza ilość krwawień dostawowych, poprawia masę mięśniową, zwiększa gęstość kości, przyczynia się do polepszenia samopoczucia i poprawia jakość życia zarówno w sferze fizycznej jak i psychicznej.Uprawianie sportu zapobiega występowaniu w przyszłości chorób układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy i innych chorób przewlekłych.
Hemofilia wyklucza sport? Skończmy z tym mitem!
Wcześniej aktywność sportowa u chorych na hemofilię była bardzo ograniczana lub wręcz zakazywana z powodu wysokiego ryzyka krwawień samoistnych i pourazowych. W latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia codzienną praktyką było ograniczanie do minimum aktywności fizycznej chorych z uwagi na występowanie krwawień dostawowych. Po wprowadzeniu profilaktyki krwawień, a w szczególności profilaktyki zindywidualizowanej uważa się, że chorzy z hemofilią mogą uprawiać bezpiecznie wybrane dyscypliny sportowe. Profilaktyka prowadzona w sposób właściwy jest wysoce efektywna i umożliwia utrzymanie minimalnego stężenia czynnika krzepnięcia na takim poziomie, aby chorzy mogli regularnie uczestniczyć w zajęciach sportowych.
Ośrodki leczenia hemofilii dysponują obecnie różnymi poradnikami i przewodnikami przygotowanymi z myślą o chorych chcących uprawiać sport. Typ i rodzaj hemofilii są niezwykle istotne dla wyboru właściwej aktywności sportowej. Według niektórych ośrodków leczenia hemofilii rodzaj aktywności powinien być dobierany indywidualnie i dostosowany do preferencji i możliwości pacjenta. Uprawianie sportów niekontaktowych, takich jak pływanie, biegi czy chód powinno być zalecane wszystkim pacjentom bez względu na ciężkość hemofilii, natomiast sporty kontaktowe, takie jak piłka nożna, boks, piłka koszykowa, czy też motocross powinny być odradzane nawet w przypadku bardzo dobrego leczenia profilaktycznego.
Dyscypliny bezpieczne i ryzykowne
Narodowa Fundacja Hemofilii (NFH) w Stanach Zjednoczonych zaproponowała stratyfikację aktywności fizycznej na bezpieczną, bezpieczną do umiarkowanej, umiarkowaną, umiarkowaną do niebezpiecznej i niebezpieczną. Inna stratyfikacja dzieli dyscypliny sportowe na te o wysokim i niskim wpływie (impact).
Dyscypliny sportu o wysokim wpływie to między innymi:
- piłka nożna,
- koszykówka,
- kręgle,
- gimnastyka,
- hokej,
- biegi,
- narciarstwo,
- snowboard,
- tenis,
- lekkoatletyka.
Sporty o niskim wpływie to:
- trening siłowy,
- jazda na rowerze,
- frisbee,
- golf,
- pływanie,
- chodzenie,
- wędrówki.
Wielu lekarzy zajmujących się chorymi na hemofilię zadaje sobie pytanie, czy właściwe jest zakazywanie dzieciom z hemofilią udziału w aktywnościach o wysokim wpływie, jeśli są objęte leczeniem profilaktycznym. Zdania są podzielone. Część autorów uważa, że właściwie prowadzona profilaktyka umożliwia dzieciom uprawianie sportów o wysokim impakcie i nie zwiększa ryzyka krwawień dostawowych, inni przestrzegają przed ryzykownymi sportami.
Amerykańska Akademia Pediatrów i Komitet ds. Medycyny Sportowej podzieliła aktywności wieku dziecięcego wg ryzyka urazów i wydała zalecenia dotyczące udziału dzieci w zajęciach sportowych. Rekomendowany jest na przykład udział w zajęciach na trampolinach tylko pod specjalnym, profesjonalnym nadzorem z powodu wysokiego ryzyka złamań, krwiaków, urazów i hospitalizacji. Z tego samego powodu dzieci nie powinny uprawiać boksu, istnieje tu bowiem duże ryzyko uszkodzenia głowy i szyi. Ponadto gra w amerykański football i w piłkę nożną może stwarzać zagrożenie, a pacjenci powinni być ściśle monitorowani na zajęciach pod kątem wystąpienia krwawienia.
W 2017 r. NFH wydała zalecenia dotyczące uprawiania lekkoatletyki przez pacjentów z zaburzeniami krzepnięcia. Zalecono wykonywanie ćwiczeń przez minimum 60 min. dziennie pod odpowiednim nadzorem przez dzieci po podaniu profilaktycznym czynnika krzepnięcia.
Po pierwsze: profilaktyka
Leczenie urazów sportowych u dzieci z hemofilią jest konieczne. Znaczące krwawienia u dzieci z hemofilią powinny być leczone podaniem odpowiednich dawek niedoborowego czynnika krzepnięcia. Aby umożliwić regularne uprawianie sportu konieczne jest stosowanie czynników krzepnięcia, tak aby ich aktywność nie spadała poniżej 10-20%. Właściwie stosowana profilaktyka, a w szczególności profilaktyka zindywidualizowana u chorych z ciężką postacią choroby wiąże się z korzyściami wynikającymi z uprawiania sportów i często nie wymaga nadzoru rodzicielskiego. Brak regularnej profilaktyki z reguły prowadzi do krwawień dostawowych, obniżenia jakości życia i absencji w szkole. W przypadku hemofilii umiarkowanej i łagodnej stosowanie desmopresyny zwiększa aktywność czynnika VIII i jest wskazane, jeśli pacjent planuje większą aktywność fizyczną, która może zagrażać krwawieniem.
U pacjentów z aktywnością czynnika krzepnięcia poniżej 5% (hemofilia umiarkowana i ciężka) ryzyko krwawień w trakcie aktywności fizycznej jest dużo wyższe. Na podstawie przeprowadzonych badań oceniono, że wzrost aktywności czynnika o 1% przed ćwiczeniami koreluje ze spadkiem ryzyka krwawienia o 2%. Przed rozpoczęciem uprawiania sportu i wyborem dyscypliny sportowej przez dzieci zaleca się wykonanie oceny stanu stawów i funkcji mięśni. Zaleca się także wykonanie ogólnej oceny pacjenta, w tym koordynacji ruchowej, zawartości tłuszczu itp. Wyższa aktywność czynnika krzepnięcia w czasie urazu jest czynnikiem rokującym, że to krwawienie nie będzie poważne. Profilaktyka krwawień powinna być stosowana w dniach zaplanowanej aktywności sportowej, a czynniki krzepnięcia powinny być podawane najlepiej tuż przed udziałem w zajęciach. Takie postępowanie umożliwia utrzymanie wysokiej aktywności czynników krzepnięcia w trakcie intensywnych ćwiczeń i zmniejsza ryzyko krwawień związanych z potencjalnymi urazami. Najnowsze czynniki krzepnięcia o wydłużonym czasie półtrwania mogą przyczynić się do poprawy jakości leczenia i skutecznie zmniejszyć ryzyko krwawienia.
W zdrowym ciele zdrowy duch
Pozytywny wpływ aktywności sportowej na sferę psychiczną jest dobrze znany. Pacjenci bez krwawień, aktywni fizycznie, mogący uprawiać zalecane dyscypliny sportowe mają zdecydowanie lepsze samopoczucie i lepszą jakość życia.
Artykuł pochodzi z portalu Hemostaza.edu.pl